ห่วงโซ่คุณค่าของพืชที่สำคัญ

ห่วงโซ่คุณค่าของพืชที่สำคัญ


การศึกษาข้อมูลพื้นฐานของพืชเศรษฐกิจนำร่องสำคัญของไทย


ห่วงโซ่คุณค่า (Value Chain) : ปาล์มน้ำมัน


>
ปาล์มน้ำมัน เป็นพืชยืนต้นและเป็นพืชน้ำมันอุตสาหกรรมชนิดเดียวของโลกที่สามารถให้ผลผลิตน้ำมันต่อหน่วยพื้นที่สูงกว่าพืชน้ำมันทุกชนิด และสามารถปลูกได้จำกัดเฉพาะในเขตพื้นที่ร้อนชื้นเท่านั้น ทำให้ปัจจุบันมีเพียง 42 ประเทศจาก 223 ประเทศทั่วโลกที่สามารถปลูกได้ ในจำนวนนี้มีเพียง 4 ประเทศที่สามารถปลูกปาล์มน้ำมันได้ผลดี เช่น ประเทศมาเลเซีย โคลัมเบีย อินโดนีเซีย และประเทศไทย สำหรับประเทศไทย ปาล์มน้ำมันได้ถูกนำเข้ามาเพาะปลูกในภาคใต้ของประเทศเมื่อประมาณ 40 ปีที่ผ่านมา และมีการขยายพื้นที่การเพาะปลูกโดยเกษตรกรรายย่อยอย่างจริงจังนับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2520 เป็นต้นมา โดยจากรายงานของสำนักงานเศรษฐกิจการเกษตรพบว่า ในช่วงที่ผ่านมา (ปี 2550) ประเทศไทยมีพื้นที่เก็บเกี่ยวผลผลิตปาล์มน้ำมันกว่า 2.7 ล้านไร่ ได้ผลผลิตทะลายปาล์มโดยเฉลี่ยประมาณ 6.7 ล้านตัน/ปี คิดเป็นมูลค่าผลผลิตทะลายประมาณ 30,000 ล้านบาท/ปี ซึ่งในช่วงเวลาดังกล่าว เกษตรกรที่มีอาชีพในการทำสวนปาล์มน้ำมันมีมากกว่า 1 แสนครัวเรือน ส่วนใหญ่เป็นเกษตรกรรายย่อยที่มีพื้นที่ปลูกอยู่ในจังหวัดทางภาคใต้ ผลผลิตทะลายทั้งหมดที่เกษตรกรผลิตได้จะขายให้กับพ่อค้าคนกลาง หรือขายให้กับโรงงานสกัดน้ำมันปาล์มดิบโดยตรง ซึ่งมีจำนวนไม่น้อยกว่า 48 โรงงาน ที่ตั้งโรงงานส่วนใหญ่อยู่ในจังหวัดทางภาคใต้เช่นกัน ซึ่งในปัจจุบันห่วงโซ่อุทานของการปาล์มน้ำมันมีการขยายตัวอย่างรวดเร็ว เนื่องจากความต้องการที่มากขึ้น โดยเฉพาะการใช้ในการบริโภคและใช้เป็นพลังงานทางเลือกต่าง ๆ อาทิ การผลิตน้ำมันปาล์มดิบจากโรงงานสกัด
จากการศึกษาข้อมูลทั่วไปและห่วงโซ่อุปทานของปาล์มน้ำมัน ทำให้เห็นว่าปาล์มน้ำมันเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญที่มีการเพาะปลูกจำนวนมากในประเทศไทย โดยเฉพาะในเขตภาคใต้และภาคตะวันออก ซึ่งปาล์มน้ำมันเป็นพืชน้ำมันที่สามารถแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้หลายรูปแบบ ทั้งผลิตภัณฑ์ในกลุ่มอาหาร (Food) และ ที่ไม่ใช่อาหาร (Non-food) จึงอาจะกล่าวได้ว่าปาล์มน้ำมันเป็นพืชที่มีประโยชน์ทั้งด้านการบริโภคและอุปโภค โดยจากรายงานวิจัยเรื่อง “การใช้ประโยชน์จากปาล์มน้ำมัน” โดยศูนย์วิจัยและพัฒนาการผลิตปาล์มน้ำมัน คณะทรัพยากรธรรมชาติ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ ได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากปาล์มน้ำมันและผลิตภัณฑ์ของปาล์มน้ำมันในอุตสาหกรรมต่อเนื่อง ทำให้เห็นว่า ผลปาล์ม ซึ่งเป็นแหล่งเก็บสะสมน้ำมันปาล์ม สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลายรูปแบบ อาทิ การผลิตโอเลอีนทำอาหารในครัวเรือน หรือใช้ในอุตสาหกรรมประเภทต่าง ๆ ที่ต้องมีการทอด เนยเทียม ไอศกรีม ขนมขบเคี้ยว และลูกกวาด ครีมเทียมประเภทต่าง ๆ สบู่และผงซักฟอกและอุตสาหกรรม โอเลโอเคมีคอล (Oleochemical) รวมถึง การผลิตเชื้อเพลิงเพื่อใช้กับเครื่องยนต์ เป็นต้น
การใช้ประโยชน์และผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับปาล์มน้ำมันของปาล์มน้ำมันที่ได้กล่าวมา จะเห็นได้ถึงรูปแบบการสร้างมูลค่าเพิ่มของปาล์มน้ำมันในแต่ละช่วงตั้งแต่การเพาะปลูกไปจนถึงผลิตภัณฑ์ในอุตสาหกรรมปลายทาง ซึ่งข้อมูลรายละเอียดในห่วงโซ่คุณค่าดังกล่าว จะสามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการวิเคราะห์โครงสร้างต้นทุนและความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มบุคคลที่เกี่ยวข้องภายในโซ่คุณค่าของอุตสาหกรรมการแปรรูปปาล์มน้ำมันของไทย ตลอดจนการวิเคราะห์การสร้างมูลค่าเพิ่มในแต่ละช่วงของอุตสาหกรรมการแปรรูปหรือความสามารถในการสร้างมูลค่าเพิ่มในผลิตภัณฑ์ปลายทาง โดยในเบื้องต้น ได้มีการสำรวจและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับราคาผลิตภัณฑ์ชีวภาพที่เกี่ยวข้องบางส่วนในห่วงโซ่มูลค่าของปาล์มน้ำมันเพื่อใช้ประกอบการวิเคราะห์ความสามารถในการสร้างมูลค่าเพิ่มของผลิตภัณฑ์ในแต่ละช่วงของห่วงโซ่มูลค่า